زمینه و هدف: در کشور ما بر اثر حوادث رانندگی سالانه 16 هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند و 335 هزار نفر مجروح می‌شوند. پژوهش‌هایی که به تازگی انجام گرفته،‌ نشان داده است که خطای انسانی تا 94 درصد علت بروز تمام حوادث جاده‌ای را در‌بر‌می‌گیرد، از این رو  توجه به عامل انسانی با تمرکز بر ایجاد تغییرات رفتاری در راننده سبب بهبود وضعیت حوادث ترافیکی می‌گردد. روش‌های شناسایی خطای انسانی اغلب در وظایف با ریسک بالا مانند صنایع هوایی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. با این وجود در حال حاضر مطالعات نسبتا کمی در مورد شناسایی و کنترل نوع خطاهایی که راننده مرتکب آنها می‌شود صورت گرفته است، از این رو با استفاده از روش‌های شناسایی خطای انسانی می‌توان در نظر داشت که با دسته بندی خطاهای انسانی و تعیین سطوح بحرانیت، نسبت به برنامه‌ریزی مناسب جهت تعیین اولویت‌های کاهش احتمال وقوع و شدت خطاها اقدام نمود. هدف از این پژوهش، بررسی پیش‌بینانه خطا‌های راننده با استفاده از تکنیک الگوی خطای انسانی (HET) هنگام رانندگی می‌باشد.
 روش یررسی: این مطالعه موردپژوهی، جهت شناسایی و ارزیابی پیش‌بینانه خطاهای انسانی راننده خودروی سواری در یک سناریو رانندگی معین انجام گردید. با مشاهده مستقیم فرآیندها و مصاحبه، وظایف شناسایی و با روش تجزیه و تحلیل وظایف سلسله مراتب شغلی آنالیز شدند. پس از تعیین تقدم و تاخر انجام وظایف خطاهای انسانی ممکن در هر یک از مراحل کاری با استفاده از کاربرگ‌های تکنیک الگوی خطای انسانی در قالب 12 نوع خطا که به عنوان خطاهای با تظاهر بیرونی مطرح هستند، مورد دسته بندی قرار گرفتند. به دنبال این مرحله، توصیفی از خطاها شامل تعیین نوع خطا و پیامدهای ناشی از آن و قضاوت در خصوص سطوح بحرانیت و پذیرش ریسک با اجماع نظر محققان صورت پذیرفت.
 یافته‌ها: از مجموع 101 خطا که توسط این روش شناسایی گردید، 16 درصد به عنوان خطای نپذیرفتنی می‌باشد. همچنین از میان انواع خطاهای شناسایی شده، خطاهای: اجرای وظیفه به شکل ناکامل، دیر اجرا شدن وظیفه و نقص در اجرا به ترتیب 74/25، 78/21 و 86/13 بالاترین درصد را به خود اختصاص دادند. با انجام آنالیز سلسه مراتبی شغلی، 3 وظیفه و 9 زیر وظیفه برای رانندگی تعیین گردید، 48 درصد خطاها در وظیفه طی مسیر و به ترتیب 33 و 19 درصد خطاها در وظایف به حرکت درآوردن و پارک کردن خودرو شناسایی شدند.
 نتیجه گیری: نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد که تکنیک الگوی خطای انسانی قابلیت لازم برای شناسایی و طبقه‌بندی خطاهای رانندگی را دارد. در توجه به نتایج این تحقیق و تحقیقات مشابه پیشین چنین به نظر می‌رسد که این تکنیک علاوه بر کاربرد در صنایع هوایی، در رانندگی نیز که به عنوان یک سیستم پیچیده مطرح است، می‍تواند به عنوان یک روش آینده نگر و پیش‌بینانه در شناسایی و تعیین بحرانیت خطاهای رانندگی به عنوان یک روش مفید به کار گرفته شود. همچنین با استفاده از نتایج این مطالعه می‌توان برای کاهش حوادث ناشی از خطاهای انسانی در رانندگی، استراتژی‌های مناسب را پی‌ریزی کرد.

واژه‌های کلیدی: ایمنی ترافیک، خطای انسانی، رانندگی، HET

متن کامل [PDF 1864 kb]   (2347 دریافت)