مجله علمی پژوهشی

---

زمینه و هدف: امروزه به دلیل افزایش جمعیت شهرها و کمبود زمین، بلند مرتبه سازی روز به روز در حال افزایش است. ریسک های موجود در این نوع پروژه ها بیش از ساخت و ساز معمول می باشد و از طرفی صنعت ساخت و ساز متکی به نیروی انسانی می باشد، بنابراین توجه به ایمنی و سلامت افراد مشغول در پروژه ها امری مهم و ضروری است.هدف از این تحقیق شناسایی، ارزیابی و رتبه بندی ریسک های ایمنی می باشد که در در پروژه های بلند مرتبه بر سلامت افراد مشغول در پروژه اثر منفی می گذارند.

روش و بررسی: ریسک های ایمنی از طریق مصاحبه با افراد با سابقه در زمینه بلند مرتبه سازی و چکلیست های ایمنی شناسایی و در مرحله بعد با استفاده از نظر ۳۵ متخصص ارزیابی شدند. برای کمی سازی با توجه به ماهیت مبهم ریسک ها و وجود عدم قطعیت از محاسبات اعداد ذوزنقه ای فازی استفاده شد.در نهایت پس از ارزیابی ریسک ها و وزن دهی، درجه بحرانی بودن هر ریسک محاسبه شد و ریسک ها برای پاسخ رتبه بندی شدند.

یافته ها: پس از ارزیابی ها،ریسک سقوط افراد از ارتفاع با فاکتور ریسک ۸۹% و درجه % ۹۶ بحرانی به عنوان بحرانی ترین ریسک شناخته شد.با مقایسه نتایج ریسک های گروه کار در ارتفاع،داربست، تخریب و گودبرداری وبرق گرفتگی به عنوان بحرانی ترین گروه های ریسک ها بدست آمد. 

نتیجه گیری: با توجه به فاکتورهای ریسک بدست آمده، در پروژه های بلند مرتبه، ریسک های ایمنی بسیار مهم هستند و این ریسک ها بر روی سلامت افراد بصورت کوتاه مدت دراز مدت اثرات جبران ناپذیری می گذارند.همچنین این ریسک ها با توجه به اثراتشان، بصورت مستقیم و غیر مستقیم بر روی زمان و کیفیت و هزینه پروژه تأثیر می گذارند.

---

چکیده: چکیده: چکیده: زمینه و هدف: امروزه با رشد ابعاد مختلف توسعه پایدار، توجه مدیران در سطح سازمانی و دولتی به مولفه­های توسعه پایدار بیش از پیش شده است. محور توسعه پایدار انسان سالم و مولد است. عوامل متعددی در دستیابی به توسعه پایدار نقش دارند که از آن جمله می‌توان عوامل انسانی، اقتصادی، اجتماعی، صنعتی، فرهنگی و همچنین بهداشت، ایمنی، محیط‌زیست و انرژی (HSEE) را نام برد. در این راستا، وجود تعدادی از شاخص­های فرایندی در پیشبرد برنامه و اهداف سازمانی در سطح خرد و کلان از نقش حائز اهمیتی برخوردار است. با توجه به این­که ارزیابی و پایش مستمر تمامی شاخص­ها کار عملی و امکانپذیر نمی­باشد، تدوین یکسری اصول عملکرد به ­منظور تسهیل فرایندهای تصمیم­سازی مدیریتی و پایش بهبود مستمر سیستم­ها از اهم موضوعات در مدیریت کارآیی سیستم می­باشد. نظر به این­که انتخاب صحیح اصول نقش مهمی در پایداری سیستم مدیریتی یکپارچه ایفا می­کند، توجه به مولفه­های کلیدی مطرح در این انتخاب حائز اهمیت است. تحقیق حاضر با هدف اولویت بندی شاخص های فرایندی در سیستم مدیریت یکپارچه HSEE وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام شده است.
روش بررسی: جامعه آماری این پژوهش افراد متخصص و صاحب نظر با گرایش بهداشت حرفه ای، ایمنی، محیط زیست، انرژی و کارشناسان HSEE با سابقه کار در زمینه بهداشت، ایمنی، محیط زیست و انرژی می باشند. دراین مطالعه برای دست یابی به شاخص های فرایندی ایمنی، بهداشت، محیط زیست و انرژی ابتدا با بهره‌گیری از مجموعه شاخص های ارائه شده در تحقیقات و مقالات علمی و معتبر ، سازمان محیط زیست ایران،HSE وزارت نفت،HSEE  وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان های معدنی و صنعتی در کشور از جمله ایدرو، ایمیدرو و منابع دیگر فهرستی از شاخص های محیط زیستی، ایمنی، بهداشت و انرژی تهیه و مورد ارزیابی قرار گرفت. در تحقیق حاضر معیار انتخاب شاخص ها SMART بودن آن ها می باشد که به عنوان پنج معیار اصلی اثر گذار به روش AHP وزن  دهی شده اند. معیارها وزن دهی شده جهت اولویت بندی اصول هشت گانه مدیریت  HSEE شامل خط مشی، بهبود مستمر، اجراء، بازنگری، پایش واندازه¬گیری سیستم، تعهد و رهبری، طرح¬ریزی و اقدام اصلاحی با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی مورد استفاده قرار گرفت.
یافته ­ها: نتایج مطالعه نشان می­دهد که شاخص راهبردی اجرا با ضریب نزدیکی ۹۳۷/۰ به­عنوان اولویت اول انتخاب شد. بهبود مستمر با ضریب نزدیکی ۱۳۳/۰و اقدامات اصلاحی با ضریب نزدیکی۱۰۸/ از اولویت های ضعیف تر شاخص های هشت گانه HSEE انتخاب شدند.
نتیجه­ گیری: انتخاب صحیح شاخص ها به منظور تسهیل فرایندهای تصمیم سازی مدیریتی، قابلیت پایش بهینه این شاخص ها با حداکثر کارآیی و حداقل هزینه با استفاده از مدل های تصمیم گیری چند معیاره امکان پذیر است. بر اساس نتایج به­دست آمده، رتبه­بندی و اولویت­بندی شاخص­های فرایندی HSEEبه ­منظور تسهیل فرایندهای تصمیم­سازی مدیریتی و پایش بهبود مستمر سیستم­ها در جهت حفاظت از افراد، اموال و کاهش حوادث و آلودگی­ها جهت رسیدن به توسعه پایدار قابل استفاده است.



 

---

 چکیده
زمینه و هدف: براساس اهمیت توسعه پایدار و نقش آن در توسعه کشور، سازمانها و صنایع با توجه به چالش ها و نگرانی های سلامت، ایمنی و محیط زیست، فراتر از سودآوری و افزایش بهره وری اندیشیده و اهداف اجتماعی و زیست محیطی را مدنظر قرار داده اند. اما در عمل این مهم کمتر محقق شده است. سیستم مدیریت HSE رویکردی است که استقرار بهینه و کارآمد آن در صنایع بسیار حائز اهمیت است و بر توسعه پایدار صنایع، و رشد و توسعه هرکشور موثر است. بنابراین در اهمیت تعامل این دو می توان گفت که رفع چالش های HSE مستلزم تغییر الگوی عملکرد فرهنگی، سازمانی و انسانی است و مدیران باید به لحاظ دانش نگرش و مهارت، در راستای تحقق سیستم مدیریت HSE و به تبع از آن، توسعه پایدار حرکت کنند. در جهت تحقق این مهم، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر بخشی سیستم مدیریت HSE بر توسعه پایدار در صنعت پتروشیمی سنندج انجام شد. براین اساس رویکردهای منتهی به شرایط بهینه استقرار سیستم مدیریت HSE موثر بر توسعه پایدار در صنعت پتروشیمی، مورد بررسی قرار گرفت.
روش کار: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی - کاربردی است که در دو بخش کلی (اول،طراحی و اعتبار سنجی ابزارهای ارزیابی، و دوم، بررسی وضعیت و اثربخشی) و هفت مرحله انجام شده است و بر بررسی اثربخشی سیستم مدیریت HSE بر توسعه پایدار تاکید دارد. پرسشنامه محقق ساخته برای ارزیابی وضعیت سیستم  مدیریت HSE (۶۳ گویه) و توسعه پایدار (۵۹ گویه) طراحی شد. برای روایی پرسشنامه از روش تعیین روایی محتوا به دو صورت ضریب نسبت روایی محتوا CVR و شاخص روایی محتوا   CVI استفاده شد. این پرسشنامه ها بر روی ۱۴۳ نفر از مدیران و کارکنان پتروشیمی سنندج اجرا شد. سپس مولفه ها و وضعیت سیستم مدیریت HSE و مولفه ها و وضعیت توسعه پایدار در صنعت پتروشیمی تعیین، و تاثیر ( افزایشی یا کاهشی ) سیستم مدیریت HSE بر وضعیت توسعه پایدار در این صنعت بررسی شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی به کمک نرم افزار SPSS انجام شد.
یافته ها: وضعیت سیستم مدیریت HSE در مولفه های تعهد و رهبری، خط مشی و اهداف مشترک، و اجرا، ثبت و پایش مناسب است، اما سه مولفه سازماندهی، منابع و مستندات، ارزیابی و مدیریت ریسک، و طرح ریزی باید ارتقا یابد. وضعیت توسعه پایدار در هر سه مولفه توسعه اجتماعی، توسعه اقتصادی و حفاظت از محیط زیست نیز مناسب نیست و باید ارتقاء یابد. در بررسی تاثیر ( افزایشی یا کاهشی ) سیستم مدیریت HSE بر وضعیت توسعه پایدار نیز یافته ها نشان داد که سیستم مدیریت HSE بر توسعه پایدار در ابعاد توسعه زیست محیطی، توسعه اقتصادی و توسعه اجتماعی به ترتیب بیشترین تاثیر را دارد.
نتیجه گیری: نتایج بیانگر آنست که هرچند استقرار بهینه تمام مولفه های سیستم مدیریت HSE در صنایع پتروشیمی و تاثیر آن بر توسعه پایدار اهمیت حیاتی دارد، اما استقرار آن در صنایع بزرگ و کوچک، به طور کامل اتفاق نیفتاده است. این امر در صنایع نوپای پتروشیمی، ضامن رشد و توسعه آنها و نیز توسعه پایدار است، و شرایط استقرار آن باید جزو استانداردهای اولیه باشد. در این مهم، شناخت، نگرش و مهارت مدیران بالادستی صنعت پتروشیمی بسیار تعیین کننده است.

 

---

چکیده
زمینه و هدف: علی‌رغم این‌که مواد شیمیایی در بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی و نیز زندگی روزمره ضروری می‌باشد، این مواد توانایی بالقوه‌ای در ایجاد اثرات بهداشتی زیان آور و آسیب رسانی به افراد نیز دارند. در راستای دستیابی به توسعه پایدار، لازم است به مسئله سلامتی کارگر توجه بیشتری گردد. به همین منظور، در مطالعه حاضر، با مروری بر مطالعات، مواجهه با سموم شایع در محیط های کاری و تاثیر آن بر توسعه پایدار با تاکید بر حفظ و ارتقاء سلامتی در کارگران بررسی شد.
روش بررسی: در این مطالعه مروری نظام‌مند، جستجوی مقالات طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ در پایگاه‌های اطلاعاتی PubMed، Google Scholar، Science Direct، Scopus و SID انجام گردید. برای جستجوی مقالات، از کلیدواژه های فاسی و انگلیسی مرتبط با هدف مطالعه استفاده گردید. همچنین، مقالات تا سال ۲۰۲۲ روزآمد شدند. در نهایت، تعداد ۳۲ مقاله جهت بررسی بیشتر مورد توجه قرار گرفت.   
یافته‌ها: با توجه به نتایج، اثرات مواد شیمیایی بر انسان (کارگر) در کشورهای توسعه یافته (۵/۶۲%)، در حال توسعه (۳۸/۳۴%) و کمتر توسعه یافته (۱۲/۳%) انجام شده بود. اثرات ناشی از مواجهه با  مواد شیمیایی شامل حلال‌ها (۹ مقاله)، آفت کش‌ها (۸ مقاله)، فلزات سنگین (۶ مقاله) و سایر مواد شیمیایی (۹ مقاله) بود. همچنین، مطالعات شامل مورد- شاهدی، مقطعی، هم‌گروهی و نیز مورد- شاهد مبتنی بر جمعیت بودند.
بحث و نتیجه گیری: مواجهه با مواد شیمیایی در طیف وسیعی از افراد وجود دارد. بررسی مطالعات نشان می دهد که رابطه قوی بین مواجهات شغلی با حلال‌های کلرینه، فلزات سنگین، علف کش‌ها و ترکیبات ارگانوفسفره و اثرات ناشی از آن وجود دارد. آگاهی بیشتر تصمیم گیران و کارفرمایان در مورد اثرات ناشی از مواجهه کارگر با سموم و مواد شیمیایی مضر در محیط کار، می‌تواند نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از اثرات داشته باشد و با حفظ و تامین سلامت فرد، دستیابی به توسعه پایدار از نظر حفاظت از سلامت کارگر نیز محقق گردد.