مجله علمی پژوهشی

چکیده

  هدف : نوبت کاری پدیده‌ای اجتماعی است که می‌تواند از جنبه‌‌های گوناگون اثرات نامطلوبی بر زندگی انسان بجا گذارد. با توجه به اهمیت کار در نظام نوبتی و مشکلات بهداشتی ناشی از آن، مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان شیوع مشکلات بهداشتی و همچنین ریسک فاکتورهای ایجاد کننده اختلالات یاد شده در کارگران شاغل در نظام "۱۲ ساعته" انجام شده است.

  روش بررسی : این مطالعه مقطعی در ۸ شرکت پتروشیمی وابسته به شرکت ملی صنایع پتروشیمی با نظام "۱۲ ساعته" در منطقه عسلویه انجام گرفت. حجم نمونه برابر با ۱۲۰۳ نفر شامل ۵۴% روزکار و ۴۶% نوبت کار بود. ابزار گردآوری داده‌ها در این مطالعه پرسشنامه بوده که سئوالاتی در زمینه ویژگی‌های دموگرافیک، نظام نوبت‌کاری و مشکلات بهداشتی در آن گنجانده شده بود. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS (نسخه ۵/۱۱) انجام گرفته و مقدار آلفای کمتر از ۰۵/۰ به عنوان سطح معنی‌داری درنظر‌گرفته شد.

  یافته‌ها : نتایج مطالعه نشان داد که شیوع مشکلات بهداشتی در بین نوبت کاران بیش از روزکاران بوده، اما این اختلاف تنها در اختلالات گوارشی و اسکلتی-عضلانی معنی‌دار بدست آمد. آنالیزهای چند متغیره رگرسیون نشان داد که علاوه بر کار در نظام نوبت کاری، متغیرهای دیگری مانند طولانی بودن ساعات کار، وضعیت استخدام، شغل دوم، تعداد فرزندان و نوع شغل نیز در ایجاد اختلالات بهداشتی نقش دارند.

  نتیجه‌گیری : شیوع اختلالات گوارشی و اسکلتی-عضلانی در نوبت کاران به طور معنی‌داری بیش از همکاران روزکار ایشان بود. اگر چه کار در نظام نوبتی عامل اصلی مرتبط با مشکلات گزارش شده می‌باشد، اما وقوع این مشکلات تنها ناشی از نوبت کاری نبوده، بلکه متغیرهای دموگرافیک و برخی متغیرهای شغلی نیز در این امر دخیل هستند

  هدف: نوبت کاری که می‌تواند اثرات نامطلوبی بر جنبه های مختلف زندگی انسان بجا گذارد در قالبها و یا نظامهای گوناگونی اجرا می شود که هر یک دارای ویژگی ها، مزایا و معایب خاص خود می باشند. این مطالعه با هدف تعیین نوع برنامه های ۱۲ ساعته رایج در شرکتهای پتروشیمی و مقایسه آنها از نظر شیوع مشکلات بهداشتی و همچنین پیشنهاد برنامه ۱۲ ساعته مناسب جهت کاهش مشکلات بهداشتی انجام شده است.

  روش بررسی: این مطالعه مقطعی در ۸ شرکت پتروشیمی وابسته به شرکت ملی صنایع پتروشیمی با نظام نوبتی ۱۲ ساعته در منطقه عسلویه انجام گرفت. در این مطالعه ۵۴۹ نوبت کار با میانگین سنی (۷۵/۵) ۸۳/۲۹ سال شرکت نمودند. داده ها بوسیله پرسشنامه استاندارد شده حاوی ۵۴ سئوال در زمینه مشخصات دموگرافیک، برنامه نوبت‌کاری و مشکلات بهداشتی شامل اختلالات گوارشی، قلبی- عروقی، اسکلتی- عضلانی، روحی- روانی، خواب و غیره گردآوری شدند.

  یافته ها: در بین ۵۴۹ نوبت کار مطالعه شده، ۶/۳۹% در برنامه ۴ش-۷ر-۳ش-۷استراحت (۴شب-۷روز-۳شب-۷استراحت)، ۱/۲۹% در برنامه ۷ش-۷ر-۷استراحت و ۳/۳۱% نیز در برنامه ۷ر-۷ش-۷استراحت مشغول به کار بودند. مقایسه شیوع مشکلات بهداشتی اعم از اختلالات گوارشی، قلبی-عروقی و اسکلتی-عضلانی در کارکنان مورد مطالعه بر اساس نوع برنامه نوبتی نشان داد که شیوع این اختلالات در بین نوبت کارانی که در برنامه ۷ر-۷ش-۷استراحت شاغلند، به طور معنی داری بیش از نوبت کاران شاغل در دو برنامه دیگر است (۰۵/۰> p ). علاوه بر آن، یافته های مطالعه نشان داد که شیوع مشکلات بهداشتی در نوبت کاران برنامه ۴ش-۷ر-۳ش-۷استراحت بیش از شیوع در نوبت کاران برنامه ۷ش-۷ر-۷استراحت می باشد، اما این اختلاف از نظر آماری معنی دار بدست نیامد.

  نتیجه گیری: اگر چه شیوع مشکلات بهداشتی در هر سه برنامه نوبت کاری بالا بود، اما شانس ابتلا به هر یک از اختلالات در برنامه نوبتی ۷ر-۷ش-۷استراحت بالاتر از دو برنامه دیگر برآورد شد و لذا پیشنهاد می شود برنامه نوبت کاری ۷ر-۷ش-۷ تغییر یافته و برنامه دیگری جایگزین آن گردد. با توجه به نتایج بدست آمده و مطالعات متعدد، برنامه های ۱۲ ساعته ثابت (۱۴ر-۷اس و ۱۴ش-۷اس) جایگزین مناسبی برای این منظور خواهد بود.

  زمینه و هدف:

  در دنیای پیشرفته امروز که مرهون پیشرفت تکنولوژی است، جوامع با مشکلات جدید و حوادث متعددی روبرو می باشند، با وقوع هر حادثه بیمارستان و کادر درمانی وظیفه مراقبت از بیمار را بر عهده می گیرد. از طرفی حفظ و تامین امنیت بیمارستان، جان بیماران و همچنین تجهیزات مدرن و گران قیمت بیمارستان بر عهده انتظامات دانشگاه می باشد. این گروه در زمره ی افراد نوبت کار قرار می گیرند و بیش از سایر نوبت کاران در معرض عوامل مختل کننده ی سلامتی قرار دارند.

  روش بررسی: این مطالعه یک موردی – شاهدی ( case- control ) است که روش نمونه گیری آن به صورت سرشماری می باشد. جمع آوری داده ها با پرسشنامه workers) SOS (Survey of Shift صورت گرفت. کل پرسنل حراست این سه بیمارستان ۱۳۰ نفر است که مورد ارزیابی قرار گرفتند. به ازای تعداد پرسنل نوبت کار در هر بیمارستان افراد unexposed (کسانی که در نظام نوبت کاری مشغول به کار نیستند و از لحاظ سن و وضعیت سلامتی مشابه افراد نوبت کار هستند) از نگهبانان روز کار و کادر اداری وارد مطالعه شدند و جمع آوری اطلاعات از آنها نیز به صورت گرفت . جمع آوری داده ها در شیفت کاری نوبت کاران به همراه اندازه گیری قد، وزن وفشار خون نیز انجام پذیرفت.

  یافته ها: نتایج کلی حاصل از مقایسه بین دو گروه نوبت کار وگروه unexposed حاکی از آن است که بین افزایش فشار خون، اختلالات خواب، اختلالات رضایتمندی زندگی فردی، اختلالات، رضایتمندی زندگی خانوادگی، اختلالات رضایتمندی زندگی اجتماعی، اختلالات روحی ـ روانی، اختلالات قلبی ـ عروقی، اختلالات گوراشی، اختلالات اسکلتی ـ عضلانی در دو گروه ارتباط معنی داری وجود دارد که این اختلالات در پرسنل نوبت کار بیشتر است.

  نتیجه گیری: بررسی این اختلالات نیاز به توجه به نیازهای نوبت کاران و حتی الامکان دخیل کردن آنان در شیفت بندی ومشکلات آنان و بهبود شرایط کاری آنان را توصیه می کند.

  زمینه و هدف: خواب یکی از مهم‌ترین سیکل‌های شبانه روزی و یک الگوی پیچیده­ی زیست شناختی است. خواب برای حفظ تعادل و توازون جسمانی و روانی انسان لازم است و اختلال خواب اغلب نشانه­ی‌ اولیه‌ یک بیماری روانی است. این مطالعه با هدف بررسی و مقایسه اختلالات خواب در کارگران شیفت‌های کاری ثابت و در گردش شاغل در یک صنعت خودرو­سازی انجام شده است.

  روش کار: در این مطالعه که به­صورت توصیفی – تحلیلی انجام گرفت تعداد ۱۲۰ نفر از کارگران شاغل در یک صنعت خودروسازی در شهر تهران مورد بررسی قرار گرفتند. تعداد نمونه‌ها با استفاده از نمونه­گیری ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش ۳ پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک، شاخص شدت بی ­ خوابی و خواب آلودگی اپورث بودند. داده­های این پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS مورد آنالیز قرار گرفتند.

  یافته‌ها: میانگین و انحراف معیار نمرات شاخص شدت بی­خوابی در شیفت شب و در شیفت صبح به ترتیب ۶ ± ۳/۱۶ و ۵ ± ۵۵/۱۲ می­باشد. نتایج آزمون تی نشان داد که شاخص شدت بی­خوابی در مجردها نسبت به متأهلین بیشتر می ­باشد (۰۰۴/۰ = P ). مقایسه‌ میانگین نمرات خواب­آلودگی با استفاده از آزمون تی در دو شیفت شب و صبح حاکی از بیشتر بودن میانگین امتیازات در شیفت شب نسبت به شیفت صبح بوده و این اختلاف از نظر آماری معنا داراست (۰۴۸/۰ =p).

  نتیجه­گیری: نتایج تحقیق حاضر شیوع بالای بی ­ خوابی و خواب­آلودگی را در کارگران این صنعت حیاتی کشور نشان داد، که این نتایج می‌تواند بسیار نگران کننده بوده و بر کیفیت کار آن‌ها و بروز حوادث تأثیر گذار باشد.

  زمینه و هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگی های شخصیتی بامدادگرایی، ثبات الگوهای خواب، روان رنجور خویی، برونگرایی، باز بودن به تجارب، توافق جویی و وجدانی بودن به عنوان پیش بین های تحمل نوبت­کاری در کارکنان یک شرکت صنعتی در اهواز می باشد.

  روش بررسی: نمونه پژوهش شامل ۲۴۵ نوبتکار بودند، که با استفاده از روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. در این پژوهش ابتدا با استفاده از پرسشنامه زمینه یابی نوبتکاران، شرکت کنندگان به دو گروه (نوبتکاران کم تحمل و نوبتکاران با تحمل) تقسیم شدند و سپس هر گروه شرکت کننده با استفاده از پرسشنامه شخصیتی نئو مورد سنجش قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل ممیز و در مرحله اعتباریابی همبستگی پیرسون به کاربرده شد.

  یافته ها: یافته ها، فرضیه پژوهش را تأیید کرد. به بیان دیگر، یافته ها این حقیقت را آشکار کردند که تحمل نوبت کاری می تواند از طریق ویژگی های شخصیتی پیش بینی شود.

  نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر اهمیت بامدادگرایی، روان رنجورخویی و ثبات الگوهای خواب را به عنوان پیش بین های تحمل نوبت کاری نشان دادند . بنابراین به منظور انتخاب افراد برای سیستم های نوبت کاری توصیه می شود بر این متغیرها تکیه کنیم.

زمینه وهدف: عدم تحمل کار‌شیفتی خودش را با یکسری نشانه‌ها و علائم نشان می‌دهد. از این نشانه‌ها به عنوان سندرم عدم تطابق با کار‌شیفتی یاد می‌شود. هدف این مطالعه مقایسه فراوانی نشانه‌های سندرم حاد عدم تطابق با کار‌شیفتی در بین دو گروه کارگران نوبت‌کار می‌باشد.

روش بررسی: یک مطالعه مقطعی در بین دو گروه مختلف از نظر کار‌شیفتی (شب‌کار و غیر‌شب‌کار) درکارگران انجام شد و نشانه‌های سندرم حاد یا زودرس عدم تطابق با کار‌شیفتی مورد بررسی قرار گرفت، با استفاده از پرسشنامه اطلاعات جمع‌آوری شده در نرم افزار SPSS ۵/۱۱ با استفاده از t- test و کای – ۲ همچنین آنالیز رگرسیون لوژستیک فوروارد با ۰۵/۰ P< مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت .

یافته‌ها: در مقایسه فراوانی سندرم حاد یا زودرس عدم تطابق با کار‌شیفتی در مجموع با وجود بیشتر بودن نشانه‌های سندرم در گروه شب‌کار بین دو گروه اختلاف معنی‌داری بدست نیامد. ( ۰۰۰/۱ = p) در گروه شب کار فراوانی نشانه‌های سندرم ارتباطی با بیماری‌های مزمن نداشت‌( ۶۶۶/۰= p)‌، این بر خلاف نتایج گروه غیر شب‌کار است.‌( ۰۳۷/۰= p) سیگاری بودن درگروه شب‌کار با فراوانی نشانه‌های سندرم ارتباط داشت(۰۰۰/۰= p )، در حالی که در گروه دیگر ارتباطی پیدا نشد. (۲۰۰/۰= p )

نتیجه‌گیری: اختلاف چندانی از نظر فراوانی نشانه های سندرم بین دو گروه دیده نشد . سیگاری بودن یک عامل خطر برای بروز نشانه‌های سندرم بیان شد.

مقدمه: دانشجویان رشته پزشکی در دوره کارورزی خود ناگزیرند بخشی از آموزش و خدمات خود را در ساعات شب، به‌صورت شیفت‌های طولانی مدت و نوبت‌کاری کسب یا ارائه کنند. نوبت کاری می تواند به سلامت انسان آسیب رساند. لذا این مطالعه با هدف  تعیین ارتباط نوبت‌کاری با سبک زندگی دانشجویان پزشکی مقطع کارورزی به صورت آینده‌نگر طراحی شد
روش‌ بررسی: این مطالعه به صورت آینده‌نگر (کوهورت) در میان دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل انجام شد. دانشجویان ورودی سال ۱۳۹۱  پرسشنامه سبک زندگی LSQ (Life Style Questionnaire) ایرانی شده دارای ۱۰ بعد را تکمیل کردند. نمونه گیری به صورت سرشماری انجام شد. در ابتدا ۹۲ دانشجویی که سال آخر دوره کارآموزی خود را می‌گذراندند، پرسشنامه‌های پژوهش را تکمیل نمودند. سپس مجددا ۹ ماه بعد همین پرسشنامه در اختیار این دانشجویان (۶ ماه بعد از دوره کارورزی) آنان قرار گرفت. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS  ویرایش ۱۶ مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
یافته‌ها: میانگین سنی دانشجویان ۱۱۴/۱±۲۳ سال بود. از ۹۲ دانشجو، ۶۱ نفر (۶۷%)  دختر و ۳۱ نفر (۳۳%) پسر و ۲۱ درصد از دانشجویان متاهل بودند.. نتایج مطالعه نشان داد که نوبت‌کاری منجر به کاهش معنی دار نمره کلی سبک زندگی در کارورزان پزشکی به اندازه ۱۲ واحد شد (۰۰۱/۰>P). بیشترین کاهش مربوط به مؤلفه سلامت جسمانی بود (۰۰۱/۰>P). همچنین نوبت‌کاری منجر به کاهش انجام فعالیت‌های ورزشی و توجه به تندرستی (۰۰۱/۰>P)، کاهش توجه به وضعیت تغذیه و کنترل وزن (۰۰۳/۰>P) و کاهش توجه به پیشگیری از بیماری‌ها (۰۰۱/۰>P) به‌طور معناداری شده است. شایان ذکر است که نویت کاری سلامت روان‌شناختی، معنوی و اجتماعی کارورزان را به‌طور معناداری کاهش داد (۰۰۴/۰>P ،۰۰۳/۰>P ، ۰۱۸/۰>P)، منجر به افزایش استفاده از داروها و مواد مخدر در کارورزان پزشکی شده است (۰۳۵/۰>P) و توجه به سلامت محیطی را در کارورزان به‌طور معنی‌داری کاهش داده است (۰۰۱/۰>P)؛ اما نتوانسته منجر به افزایش میزان حوادث در بین کارورزان شود (۳۱۴/۰>P). در این مطالعه ارتباط معناداری میان متغیرهای جمعیت شناختی و سبک زندگی یافت نشد (۰۵/۰>p).
نتیجه گیری: نوبت کاری با کاهش میانگین نمرات سبک زندگی در کارورزان پزشکی ارتباط دارد. از این رو آموزش دانشجویان پزشکی در رابطه با ارتقاء سبک زندگی و اثرات و راه‌های مقابله با مشکلات نوبت‌کاری به همراه اجرای برنامه‌ریزی صحیح الگوی نوبت‌کاری توصیه می‌شود.