مجله علمی پژوهشی

 زمینه و هدف : در صنایع مونتاژی دستی، مطالعه­ی علمی، شناخت صحیح و دقیق فعالیت­ها و زمان انجام آن­ها با عنایت بر سلامت، ایمنی و رفاه انسان می­تواند بهره­وری را افزایش دهد. هر چند تأثیر مثبت مداخلات مهندسی بر بهره­وری تولید مشهود است لیکن اثرگذاری آن بر بهره­وری نیروی انسانی ناشناخته می­باشد. هدف از مطالعه حاضر، بررسی تأثیر طراحی خطوط مونتاژ دستی بر اساس تکنیک­های مهندسی بر روی بهره­وری و برخی فاکتورهای ارگونومیکی نظیر ناراحتی­های اسکلتی – عضلانی، پوسچر کاری و میزان خستگی اپراتورهای خط مونتاژ است.

روش بررسی: این پژوهش در خط مونتاژ اجاق گاز توکار که سی مونتاژکار مرد در آن مشغول به کار بودند انجام شد. در این تحقیق، روش­های مطالعه­ی کار (مطالعه روش: دیاگرام جریان و نمودار فرایند جریان؛ مطالعه حرکت-زمان: تکنیک MTM-1) به عنوان تکنیک­های مهندسی و  پرسشنامه Body Map، روش ارزیابی پوسچر REBA و پرسشنامه چندبعدی خستگی MFI به عنوان ارزیابی­های ارگونومیکی استفاده ­گردید. سپس بر اساس نتایج حاصل و صرفاً با تمرکز بر تکنیک­های مهندسی (مطالعه روش و زمان)، اصلاحاتی در جهت بهبود فرایند و عملیات مونتاژ پیاده­سازی شد و مجدداً متغیرهای کار و زمان و فاکتورهای ارگونومیکی بعد از 12 هفته مورد ارزیابی قرار گرفتند تا اثربخشی طراحی مجدد بر بهره­وری و فاکتورهای ارگونومیک مشخص گردد.

یافته­ها: طراحی مجدد فرایند مونتاژ، منجر به کاهش ۸/۸ دقیقه­ای زمان فعالیت­ها و افزایش ۲۱٪ بهره­­وری گردید لیکن شیوع و شدت ناراحتی­های اسکلتی – عضلانی در اکثر اندام­های بدن پس از طراحی مجدد فرایند افزایش یافت. هیچ تغییری در میزان خستگی کل و پوسچرهای کاری اپراتورها مشاهده نشد.

نتیجه­گیری: اگرچه افزایش بهره­وری از طریق کاربرد تکنیک­های مهندسی طراحی خطوط مونتاژ امکانپذیر است لیکن اجرای چنین مداخلاتی ممکن است اپراتورها را در معرض ناراحتی­های اسکلتی – عضلانی بیشتری قرار دهد. توصیه می­شود هنگام طراحی خطوط مونتاژ، علاوه بر تکنیک­های مهندسی معمول، اصول طراحی ارگونومیک نیز مد نظر قرار داده شود.