مجله علمی پژوهشی

زمینه و هدف: تامین روشنایی مطلوب در محیط زندگی و کار جهت نمایان ساختن اشیاء و افزایش قدرت تمیز جزئیات و نیز پیشگیری از خستگی دیداری و خیرگی ضروری می‌باشد. بالا بودن میزان شدت روشنایی ناشی از منابع طبیعی و یا مصنوعی در برخی مشاغل می‌تواند به عنوان یک عامل زیان آور فیزیکی محسوب گردد. لذا این مطالعه با هدف بررسی اثرات سوء ناشی از مواجهه با میزان روشنایی با شدت بالا بر روی شاخص‌های اسپرم موش سوری انجام پذیرفت. 
روش بررسی: موش‌های سوری در دو گروه مواجهه (6=n؛ در معرض مواجهه با روشنایی با شدت 1000 لوکس طی 5 روز 8 ساعته) و شاهد (6=n؛ با شرایط مشابه ولی بدون مواجهه) بررسی گردیدند. در پایان سناریوی مواجهه، پس از بیهوشی حیوانات هر گروه با تزریق کتامین و زایلازین، ناحیه دم اپیدیدیم بیضه‌ها استخراج و جهت بررسی اسپرموگرام در محیط کشت ترکیبی قرار گرفتند. سپس ضمن تهیه قالب‌های پارافینی و برش‌های 5 میکرونی، سایرآزمایشات مربوط به شاخص‌های بافتی بر روی نمونه بیضه انجام شد. همچنین توسط میکروسکوپ نوری و با بزرگ نمایی 400  شمارش سلولهای اسپرماتوگونی، اسپرماتوسیت، اسپرماتید و اسپرم انجام گرفت. میانگین سه بار تکرار درون گروهی داده ها با سطح معنی داری 05/0 گزارش گردیدند. داده‌ها با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یکطرفه و متعاقب آن، آزمون تعقیبی توکی تجزیه و تحلیل گردیدند.
یافته­ها: اختلاف معنی داری در درصد تحرک کل اسپرم بین دو گروه (مواجهه: 96/0±7/60؛ شاهد: 02/1±4/72)، درصد مورفولوژی طبیعی اسپرم بین دو گروه (مواجهه: 58/3±50/45؛ شاهد: 6/1±35/73)، درصد زنده ماندن اسپرم بین دو گروه (مواجهه: 44/1±68/58؛ شاهد: 65/1±36/74)، و قطر داخلی لوله های اسپرم ساز بین دو گروه (مورد: 79/1±11/97؛ شاهد:02/1±82/66  میکرومتر) وجود داشت (05/0P<)؛ در حالیکه، اختلاف معنی داری در تعداد اسپرم برحسب میلیون بین دو گروه (مواجهه: 11/1±11/4؛ شاهد: 09/0±51/4) و قطر خارجی لوله‌های اسپرم ساز بین دو گروه (مواجهه: 95/1±27/160؛ شاهد: 33/1±89/161 میکرومتر) مشاهده نشد (05/0P>). تخریب بافتی، وجود بی نظمی، درهم تنیدگی و غیر نرمال بودن،  بهم ریختگی نظم سلول‌های اسپرماتوژن و تخلیه بخش میانی لوله‌های اسپرم ساز در گروه مواجهه در مقایسه با گروه کنترل مشاهده شد.
نتیجه گیری:مطابق یافته‌های پژوهش حاضر، مواجهه با روشنایی با شدت 1000 لوکس سبب کاهش در تحرک کل، درصد مورفولوژی طبیعی و درصد زنده ماندن اسپرم‌ها  شد که انتظار می رود این مقدار کاهش با گذشت زمان امکان ایجاد درجات مختلفی از ناباروری با فاکتور مردانه را افزایش دهد. همچنین افزایش در قطر داخلی لوله‌های اسپرم ساز ناشی از مواجهه با روشنایی 1000 لوکسی مشاهده گردید که حاکی از تمایز و مرگ سلولی در تعداد زیادی از سلولهای زایای رده‌های مختلف می‌باشد. باتوجه به اینکه مطالعات عمدتا بر شدت‌های پایین تر نور مرئی تمرکز داشته اند، به منظور نتیجه‌گیری قطعی لازم است مطالعات جامع‌تر بر گونه‌های حیوانی مختلف و در صورت امکان بر اسپرم‌های انسانی انجام شود.  از انجائیکه امروزه در مشاغل دقیق و نوبت کار مواجهه افراد با تابش‌های شدت بالا اتفاق می‌افتد، توصیه می‌شود به منظور پیشگیری از اثرات سوء احتمالی مواجهه با روشنایی شدت بالا، اقدامات کنترلی مقتضی در محیط‌های کاری انجام گیرد.