مجله علمی پژوهشی

  زمینه و هدف: امروزه، این موضوع مشخص شده است که سیستم­های فنی-اجتماعی ماهیت دو بعدی نداشته و تعاملات بین اجزای این سیستم­ها پیچیده و غیر خطی می­باشد. در نتیجه، چون ریسک­ها در این سیستم­ها به عنوان ترکیبی غیرخطی از تغییرپذیری در عملکرد بروز می­نمایند، بنابراین روش­های سنتی ارزیابی ریسک قادر به شناسایی این ترکیبات غیرخطی نمی­باشند. هدف مقاله حاضر شناسایی ریسک­های در حال ظهور با استفاده از روش آنالیز تشدید کارکرد در یک واحد فرایندی می­باشد.

  روش بررسی: برای شناسایی ریسک­های در حال ظهور، ابتدا وظایف مهم در یک واحد فرایندی که شامل 25 وظیفه­ی انسانی و 4 وظیفه­ی سازمانی بود شناسایی شد. سپس با استفاده از یک چک لیست تخصصی، پتانسیل تغییرپذیری (ریسک­های در حال ظهور) بین وظایف مذکور تعیین گردید. بعد از آن با توجه به وابستگی­ها/اتصالات ممکن بین وظایف مذکور و تأثیر آنها بر یکدیگر، پدیده­ی تشدید در این وظایف بررسی شد. در نهایت نیز سازوکارها و موانعی نظیر فیزیکی، نمادی، کارکردی و غیره که برای میراکردن تغییرپذیری به کار می­روند شناسایی شدند.

  یافته­ها: نتایج نشان داد که احتمال تغییرپذیری (ریسک در حال ظهور) بالا در 14 وظیفه­ی انسانی محتمل
می­باشد، اما بررسی سناریوهای مختلف مشخص نمود که 5 وظیفه­ی انسانی حاوی ریسک­های در شرف ظهور می­باشند و نیاز به کنترل دارند. این ریسک­ها خارج از محدوده­ی نواقص و بد عمل کردن یک جزء قرار می­گیرند.

  نتیجه­گیری: با توجه به نتایج این مطالعه و مطالعات انجام شده در جهان، این مدل برای درک حالت­های غیر خطی و پویای ناشی از پدیده تشدید بین وظایف در سیستم های فنی-اجتماعی برای پیشگیری از حوادث، بسیار مفید و کاربردی می­باشد.